Cyber Crime in Nepal – Types, Examples, and Protection Tips 2025 🔐NP

 🛡️ Cyber Crime in Nepal – जानकारी (2025 Guide)

परिचय (Introduction)

आजको डिजिटल युगमा, हाम्रो धेरैजसो काम इन्टरनेटमा निर्भर भएको छ – बैंकिङ्गदेखि फोटो सेयर गर्नेसम्म। तर इन्टरनेटमा सहजता आएसँगै साइबर अपराध (Cyber Crime) पनि बढ्दै गएको छ, नेपालमा पनि यो समस्या दिनप्रतिदिन गम्भीर बन्दैछ। नेपालमा डिजिटल प्रविधिको तीव्र विकाससँगै साइबर अपराध (Cyber Crime) को समस्या झनै गम्भीर बन्दै गएको छ। इन्टरनेट, कम्प्युटर, मोबाइल फोन, सामाजिक सञ्जाल र डिजिटल सेवाहरूको प्रयोग बढेसँगै साइबर अपराधका नयाँ-नयाँ स्वरूपहरू देखा परेका छन्।

📌 Cyber Crime भनेको के हो?

Cyber crime भन्नाले कम्प्युटर, नेटवर्क, इन्टरनेट वा डिजिटल माध्यम प्रयोग गरी गरिने गैरकानुनी गतिविधिहरूलाई जनाउँछ। यसले व्यक्तिगत, व्यवसायिक, शैक्षिक र सरकारी क्षेत्रलाई समेत असर पारिरहेको छ। नेपालजस्तो विकासशील देशमा डिजिटल साक्षरताको कमी, कानुनी संरचनाको कमजोरी र प्रविधिमा पहुँचको विस्तारले साइबर अपराधको जोखिम अझ बढाएको छ। नेपालमा साइबर अपराध अन्तर्गत सामाजिक सञ्जाल दुरुपयोग, बैंक ह्याकिङ, अनलाइन ठगी, अश्लील सामग्रीको वितरण, डाटा चोरी आदि पर्दछन्।

📌 यो अपराध प्राविधिक रूपमा गरिन्छ र प्रायः पीडितलाई थाहा नै नहुन सक्छ।

यस लेखमा हामी Nepal मा Cyber Crime को अवस्था, प्रकारहरू, उदाहरणहरू, कानुनी प्रावधान र सुरक्षा उपायबारे विस्तारमा जानकारी लिन्छौं।

साइबर अपराधका प्रमुख प्रकारहरू (Major Types of Cyber Crime in Nepal)

1. Online Fraud (अनलाइन ठगी)

• Phishing scams (फिसिङ स्क्याम): नक्कली वेबसाइट वा इमेलमार्फत व्यक्तिगत जानकारी चोर्ने।
• Job scams (नक्कली रोजगारी): झुठा रोजगारी प्रस्ताव देखाएर पैसा असुल्ने।
• Lottery scams (लटरी ठगी): नपाएको पुरस्कार जितेको भन्दै शुल्क माग्ने।
• Fake online stores (नक्कली अनलाइन पसल): सामान नदिई पैसा लिने।

2. Hacking (ह्याकिङ)

• कम्प्युटर सिस्टम, नेटवर्क वा डाटामा अनधिकृत पहुँच।
• सरकारी निकाय, बैंक, निजी कम्पनीको डाटा चोरी।
• Social engineering, malware, ransomware प्रयोग गरी आक्रमण गर्ने।

3. Identity Theft (पहिचान चोरी)

• अरूको नाम, बैंक खाता, नागरिकता नम्बर आदि प्रयोग गरी ठगी।
• Fake accounts खोल्ने, loan लिने, अनलाइन खरिद गर्ने आदि।

4. Cyberbullying & Online Harassment (साइबर दुव्र्यवहार र अनलाइन हैरानी)

• सामाजिक सञ्जालमा धम्की, गाली, अफवाह फैलाउने।
• Revenge porn, फोटो म्युटेसन, व्यक्तिगत विवरण सार्वजनिक गर्ने।
• विशेषगरी महिला, बालबालिका र किशोरीहरू बढी प्रभावित।

·       Social media मा गाली गलौज, अफवाह फैलाउने, fake profile बनाएर अपमान गर्ने।

📌 महिलाहरू प्रति targeting बढी हुने गर्दछ। 

5. Publishing Obscene Content (अश्लील सामग्री प्रकाशन)

• फोटो/भिडियोमा अनुहार जोडेर अश्लील सामग्री बनाउने।
• ब्ल्याकमेल वा धम्की दिने उद्देश्यले यस्ता सामग्री प्रयोग गर्ने।

6. Online Gambling & Child Exploitation (अनलाइन जुवा र बालशोषण)

• अनलाइन जुवाको अवैध कारोबार।
• बालबालिकासँग सम्बन्धित अश्लील सामग्रीको सञ्जाल।

7. Ransomware & Malware Attacks (र्यानसमवेयर र मालवेयर आक्रमण)

• कम्प्युटर वा नेटवर्क लक गरी फिरौती माग्ने।
• भाइरस, स्पाइवेयर आदि प्रयोग गरी डाटा चोरी वा नोक्सान गर्ने।

8. Social Media Crime (सामाजिक सञ्जालमा अपराध)

• Fake profiles, impersonation, account hacking, hate speech, misinformation, online blackmail आदि।
• Facebook, Instagram, TikTok, Messenger लगायतका प्लेटफर्ममा यस्ता अपराध बढी देखिन्छन्।

9. Financial Cyber Crime (वित्तीय साइबर अपराध)

• अनलाइन बैंकिङ, मोबाइल वालेट, QR कोड स्क्याम, क्रेडिट/डेबिट कार्ड फ्रड।
• E-commerce साइटहरूमा नक्कली ट्रान्जेक्सन।

10. 📲 Mobile Banking Fraud

·       👉 eSewa, Khalti, IME Pay को OTP मागेर रकम चोर्ने कार्य।

·       🔑 Users लाई झुटो App डाउनलोड गराएर login info लिने।

📊 नेपालमा साइबर अपराधको अवस्था (Current Situation)

नेपालमा साइबर अपराध पछिल्ला वर्षहरूमा तीव्र रुपमा बढेको छ। नेपाल प्रहरीको Cyber Bureau ले 2024 मा मात्र 22,000 भन्दा बढी साइबर उजुरीहरू दर्ता गरेको थियो।

Ø 📈 Facebook hacking, TikTok misuse, मोबाइल नम्बर spoofing, फेक अफरको नाममा ठगी – यी सबै घटना आम भइरहेका छन्।

Ø Mobile Banking fraud, eSewa, Khalti login hack को घटना पनि बृद्धि हुँदैछ।

Ø विगत पाँच वर्षमा साइबर अपराधमा आठ गुणा वृद्धि: २०१९-२० मा २,३०१ उजुरी, २०२३-२४ मा १९,७३० उजुरी।

Ø २०२३-२४ मा मात्र १९,७३० केस: ४,११२ अनलाइन ठगी, ५२% हैकिङ सम्बन्धी।

Ø बालबालिका लक्षित केस १७६ बाट ७०६ पुगे: बालबालिकामाथि साइबर हिंसा दैनिक दुई केसको दरले बढ्दो।

Ø सोशल मिडिया सम्बन्धित केसहरू: १३,३३० उजुरी (२०२३-२४), जसमध्ये ११,४२५ सोशल मिडिया र १,९०५ अनलाइन वित्तीय गतिविधि।

Ø Facebook, Messenger, Instagram मा सबैभन्दा धेरै अपराध।

Ø Cyber Bureau मा दैनिक ६०–७० उजुरी।

Ø महिला र किशोरीहरू बढी प्रभावित: अनलाइन हैरानी, साइबर स्टाकिङ, अश्लील सामग्री प्रकाशनका केसहरूमा महिला र किशोरीहरूको संख्या उच्च छ।

Ø सरकारी तथा निजी संस्थाहरूमा पनि साइबर आक्रमण: सरकारी वेबसाइटहरू, बैंक, अस्पताल, शैक्षिक संस्थामा हैकिङ, डाटा चोरी, र्यानसमवेयर आक्रमणका घटना बढेका छन्।

मुख्य कारणहरू (Key Reasons for Rise in Cyber Crime)

• डिजिटल साक्षरताको कमी: धेरै नागरिकले सुरक्षित इन्टरनेट प्रयोगका उपायहरू थाहा नपाउनु।
• साइबर सुरक्षा सम्बन्धी जनचेतनाको अभाव: साइबर थ्रेटबारे पर्याप्त जानकारी नहुनु।
• प्रविधिमा पहुँचको विस्तार: स्मार्टफोन, इन्टरनेट र डिजिटल सेवाहरूको सहज उपलब्धता।
• कमजोर कानुनी संरचना र प्रवर्तन: साइबर अपराध अनुसन्धान र कारबाहीमा ढिलाइ।
• प्रविधिमा आधारित नयाँ अपराधका स्वरूप: अपराधीहरूले प्रविधिको दुरुपयोग गर्दै नयाँ तरिकाले अपराध गर्ने।
• अन्तर्राष्ट्रिय अपराधी सञ्जाल: विदेशी हैकर र साइबर अपराधीहरूको संलग्नता।

साइबर अपराधका असरहरू (Impacts of Cyber Crime)

• व्यक्तिगत स्तरमा: आर्थिक नोक्सान, मानसिक तनाव, सामाजिक प्रतिष्ठामा असर, गोपनीयता उल्लंघन।
• व्यवसायमा: डाटा चोरी, आर्थिक क्षति, ग्राहकको विश्वासमा गिरावट, व्यापारमा अवरोध।
• राष्ट्रिय स्तरमा: सरकारी डाटा चोरी, राष्ट्रिय सुरक्षामा खतरा, संवेदनशील सूचना चुहावट।
• शैक्षिक क्षेत्रमा: विद्यार्थी र शिक्षकको व्यक्तिगत जानकारी चोरी, अनलाइन ठगी।
• समाजमा: अफवाह, गलत सूचना फैलावट, सामाजिक सद्भावमा असर।

साइबर अपराध नियन्त्रणका कानुनी व्यवस्था (Legal Framework)

मुख्य कानुनहरू (Major Laws)

कानून	मुख्य प्रावधान
Electronic Transactions Act (ETA) 2063	अनधिकृत पहुँच, हैकिङ, अश्लील सामग्री प्रकाशन, अनलाइन ठगी, डाटा चोरी, साइबर दुव्र्यवहार, आदि विरुद्ध सजाय।
Muluki Penal Code 2074	गोपनीयता उल्लंघन, अनलाइन दुव्र्यवहार, धम्की, आदि।
Individual Privacy Act 2018	व्यक्तिगत डाटा र गोपनीयताको रक्षा।
Children’s Act 1992	बालबालिकासँग सम्बन्धित साइबर अपराधमा कडा सजाय।
Copyright Act 2002	डिजिटल सामग्रीको दुरुपयोग, सॉफ्टवेयर पायरेसी विरुद्ध।

सजाय (Punishments)

• Unauthorized access (अनधिकृत पहुँच): ३ वर्षसम्म कैद वा दुई लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना।
• डाटा नष्ट/बदल/पाइरेसी: ३ वर्षसम्म कैद वा दुई लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना।
• अश्लील सामग्री प्रकाशन: ५ वर्षसम्म कैद वा एक लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना।
• अनलाइन ठगी/फ्रड: २ वर्षसम्म कैद वा एक लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना।
• बालबालिकासँग सम्बन्धित अपराध: थप कडा सजाय, जेल र जरिवाना दुवै।

साइबर अपराध नियन्त्रणका निकायहरू (Institutions Handling Cyber Crime)

• Cyber Bureau, Nepal Police: अनुसन्धान, उजुरी संकलन, अपराधी पहिचान र कारबाही।
• Cyber Crime Investigation Unit: डिजिटल प्रमाण संकलन, विश्लेषण र अभियोजन।
• National Cyber Security Strategy: साइबर सुरक्षाका लागि रणनीति, जनचेतना र पूर्वाधार विकास।
• Nepal Rastra Bank: वित्तीय साइबर अपराध नियन्त्रण र डिजिटल बैंकिङ सुरक्षामा भूमिका।
• Nepal Telecom Authority: डिजिटल सेवाहरूको नियमन, उपभोक्ताको सुरक्षा।

उजुरी दिने तरिका (How to Report Cyber Crime)

• Cyber Bureau मा प्रत्यक्ष वा अनलाइन उजुरी दिन सकिन्छ।
• नेपाल प्रहरीको वेबसाइट वा साइबर ब्युरोको पोर्टल प्रयोग गर्न सकिन्छ।
• आवश्यक प्रमाण, स्क्रीनशट, डिटेल्स संलग्न गर्नु जरुरी।
• अनलाइन फारम भर्न सकिने, फोन वा इमेलमार्फत सम्पर्क गर्न सकिने।
• महत्वपूर्ण: उजुरी गर्दा घटना विवरण, संलग्न प्रमाण, संलग्न व्यक्ति वा संस्थाको जानकारी दिनुहोस्।

🔍 के तपाईं पीडित हुनु भएको छ? के गर्ने?

यदि तपाईं cyber crime को शिकार हुनु भयो भने, निम्न कुरा गर्नुहोस्:

1.  📩 Screenshot वा Proof संकलन गर्नुहोस्।

2.  📞 नजिकको प्रहरी कार्यालयमा उजुरी गर्नुहोस्।

3.  🌐 www.cyberbureau.gov.np मा Online Complaint Form भर्नुहोस्।

4.  📧 Email: np.cyberbureau@nepalpolice.gov.np

📌 समयमै जानकारी दिनु सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा हो।

 साइबर अपराधबाट जोगिने उपायहरू (Prevention Tips)

🔒 महत्वपूर्ण सुरक्षा उपायहरू

Ø 🔒 Strong Password प्रयोग गर्नुहोस्: जटिल र फरक पासवर्ड राख्नुहोस्।

o  123456 वा nepal123 जस्ता common password नहाल्नुहोस्।

Ø 🔒 Two-factor authentication सक्रिय गर्नुहोस्।

o  👉 eSewa, Facebook, Gmail मा 2FA अन गर्न नबिर्सनुहोस्।

Ø 🔒 Social Media Privacy Settings अपडेट गर्नुहोस्।

Ø 🔒 सन्देहास्पद लिंक/इमेल नखोल्नुहोस्।

Ø 🔒 Antivirus र Firewall प्रयोग गर्नुहोस्।

Ø 🔒 निजी जानकारी अनावश्यक रूपमा नबाँड्नुहोस्।

Ø 🔒 Software/Apps अपडेट राख्नुहोस्।

Ø 🔒 Banking/Financial Details सुरक्षित राख्नुहोस्।

Ø 🔒 बालबालिकालाई अनलाइन सुरक्षा सिकाउनुहोस्।

Ø 🔒 साइबर अपराधको शिकार भए तुरुन्त उजुरी गर्नुहोस्।

Ø 🕵️‍♀️ Public Wi-Fi मा Bank App नचलाउनुहोस्

Ø 🧾 Online पैसा पठाउनु अघि सत्यता जाँच गर्नुहोस्

Ø 📥 अज्ञात App वा Link मा Click नगर्नुहोस्

Ø 🚨 संकटमा Cyber Bureau मा तत्काल सम्पर्क    गर्नुहोस्

Ø 🧑‍🏫 परिवार र साथीलाई पनि सिकारु नबनाउनुहोस्

            👉 Awareness is the best protection.

थप सुझावहरू

• Public Wi-Fi प्रयोग गर्दा सतर्क रहनुहोस्।
• अनलाइन किनमेल गर्दा सुरक्षित वेबसाइट मात्र प्रयोग गर्नुहोस्।
• Social engineering scams बाट जोगिनुहोस्।
• Backup राख्ने बानी बसाल्नुहोस्।
• अनलाइन साथीहरूसँग व्यक्तिगत विवरण नबाँड्नुहोस्।
• Digital literacy बढाउनुहोस्।

चुनौतीहरू (Challenges)

• प्रविधिमा दक्ष जनशक्तिको अभाव।
• कानुनी संरचना कमजोर।
• जनचेतनाको कमी।
• अपराध अनुसन्धानमा प्रविधिको सीमित प्रयोग।
• अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको आवश्यकता।
• डिजिटल फरेन्सिक र ट्र्याकिङ प्रविधिको अभाव।
• पीडितले उजुरी गर्न डराउने प्रवृत्ति।

सफल उदाहरणहरू (Success Stories)

• Nepal Police द्वारा ठूला साइबर अपराधी पक्राउ: बैंक हैकिङ, अनलाइन ठगी, अश्लील सामग्री प्रकाशनका घटनामा अपराधी पक्राउ।
• सार्वजनिक जनचेतना अभियान: विद्यालय, कलेज, समुदायमा साइबर सुरक्षा सम्बन्धी तालिम र सेमिनार।
• साइबर ब्युरोको डिजिटल फरेन्सिक प्रयोग: डिजिटल प्रमाण संकलन र विश्लेषणमा उल्लेखनीय प्रगति।

अन्तर्राष्ट्रिय सन्दर्भ (International Context)

• साइबर अपराधको सीमा छैन: अपराधीले नेपालबाहिर बसेर पनि नेपाली नागरिकलाई लक्षित गर्न सक्छन्।
• Interpol र अन्य अन्तर्राष्ट्रिय निकायसँग सहकार्य: अपराध अनुसन्धान र अपराधी ट्र्याक गर्न अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग महत्त्वपूर्ण।
• विदेशी हैकरद्वारा बैंक तथा सरकारी वेबसाइटमा आक्रमण: यस्ता घटनामा नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय सहायता लिएको छ।

भविष्यको रणनीति (Way Forward)

Ø  डिजिटल साक्षरता अभिवृद्धि: विद्यालयदेखि समुदायसम्म साइबर सुरक्षा शिक्षा।

Ø  कानुनी सुधार र प्रवर्तन: Cyber law update, सजाय कडा बनाउने।

Ø  प्रविधिमा लगानी: डिजिटल फरेन्सिक, ट्र्याकिङ, साइबर सुरक्षा उपकरणमा लगानी।

Ø  जनचेतना अभियान: अनलाइन, मिडिया, विद्यालय, कलेजमा जनचेतना कार्यक्रम।

Ø  अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य: छिमेकी देश, अन्तर्राष्ट्रिय संस्थासँग सहकार्य।

Nepal मा भइरहेका चर्चित Cyber Crime Case हरू

Ø 2022 मा एक युवकले 300 भन्दा बढी महिलाहरूको Facebook account hack गरी blackmail गरेको थियो।

Ø  2023 मा eSewa login spoofing गरेर 50 लाख रुपैयाँ चोरी गरियो।

Ø  2024 मा एक Nepali celebrity को TikTok account hack भई अश्लील भिडियो पोस्ट गरियो।

📌 यी घटनाहरूले साइबर सुरक्षाको महत्त्वलाई देखाउँछन्।

 💼 Who Investigates Cyber Crime in Nepal?

Nepal मा Cyber Crime अनुसन्धान गर्ने प्रमुख निकाय:

👮‍♂️ Nepal Police Cyber Bureau

• Location: Bhotahity, Kathmandu
• Hotline: 01-4415735
• Website: cyberbureau.gov.np

निष्कर्ष (Conclusion)

नेपालमा साइबर अपराधको समस्या गम्भीर बन्दै गएको छ। डिजिटल युगमा सुरक्षित रहन जनचेतना, प्रविधि, कानुनी प्रवर्तन र व्यक्तिगत सतर्कता अनिवार्य छ।

साइबर अपराधबाट जोगिनु सबैको साझा जिम्मेवारी हो।

महत्वपूर्ण कुरा:

• 🔒 सधैं सतर्क रहनुहोस्।
• 🔒 अनलाइन गतिविधिमा जिम्मेवार बनौं।
• 🔒 साइबर अपराधको शिकार भए, डराउनु होइन, उजुरी गर्नुहोस्।

“सुरक्षित डिजिटल नेपाल, हाम्रो साझा अभियान।”

[यो जानकारीमा संकलित तथ्यांक, कानुनी व्यवस्था र सुझावहरू हालसम्म उपलब्ध प्रमाणिक स्रोतहरूमा आधारित छन्।]

 Learn More: 💻 How to Speed Up Slow Laptop – 10 Proven Tricks

Learn More: 🛡️ Free Antivirus for Windows in 2025