CPU (Processor) के हो? कार्य, प्रकारहरू र प्रसिद्ध ब्रान्डहरूको परिचय

 

🧠 CPU के हो? र कसरी काम गर्छ? (पूरा जानकारी नेपालीमा)

कम्प्युटरमा CPU लाई “मस्तिष्क” (brain) भनिन्छ। यो कम्प्युटरको सबैभन्दा महत्वपूर्ण र सक्रिय भाग हो, जसले सबै निर्देशनहरू (instructions) प्रोसेस गर्छ र अन्य कम्पोनेन्टहरूलाई कसरी काम गर्ने भनेर निर्देशन दिन्छ।

यस लेखमा हामी CPU को संरचना, प्रकार, कार्य प्रणाली, र यसले कसरी काम गर्छ भन्ने सबै कुरा बुझ्नेछौं।

 

🔹 CPU के हो? (What is CPU?)

CPU को पुरा रूप हो – Central Processing Unit।
यो कम्प्युटरको एकदमै संवेदनशील र तिब्र गतिमा काम गर्ने यन्त्र हो जसले software र hardware बीचको सबै प्रक्रिया व्यवस्थापन गर्छ।

CPU लाई प्रायः Processor वा Microprocessor पनि भनिन्छ। जब तपाईं कम्प्युटरमा कुनै काम गर्नुहुन्छ—जस्तै फाइल खोल्नु, टाइप गर्नु, इन्टरनेट चलाउनु—त्यो सबै कामहरू CPU ले process गर्छ।

 

🔹 CPU को संरचना (Structure of CPU)

CPU मुख्यतया तीन भागमा विभाजित हुन्छ:

✅ 1. ALU (Arithmetic Logic Unit):

यो भागले गणितीय र तर्कसंगत कार्यहरू गर्छ—जस्तै जोड़, घटाउ, गुणा, भाग, तुलना आदि।

✅ 2. CU (Control Unit):

यसले कम्प्युटरको सबै भागहरूलाई नियन्त्रण गर्ने काम गर्छ। कुन काम कहिले गर्ने भनेर निर्देशन दिन्छ।

✅ 3. Registers:

Registers भनेको CPU भित्रको अस्थायी मेमोरी हो जहाँ प्रोसेस गर्दा आवश्यक डाटा स्टोर गरिन्छ।
Register ले कामको स्पीड धेरै तीव्र बनाउँछ।

 

🔹 CPU कसरी काम गर्छ? (How CPU Works?)

CPU ले Fetch – Decode – Execute भन्ने तीनवटा मुख्य चरणमा काम गर्छ:

✅ 1. Fetch (कमान्ड ल्याउने):

CPU ले RAM बाट आवश्यक निर्देशनहरू (Instructions) ल्याउँछ।

✅ 2. Decode (कमान्ड बुझ्ने):

आएका निर्देशहरू के हो भन्ने CPU ले बुझ्छ।

✅ 3. Execute (कार्यान्वयन गर्ने):

निर्देशहरू अनुसार CPU ले गणना गर्छ वा आवश्यक मेमोरी वा हार्डवेयरलाई निर्देशन दिन्छ।

उदाहरण: यदि तपाईं “calculator” मा 5 + 3 टाइप गर्नुहुन्छ भने:

• CPU ले इनपुट लिन्छ (5 + 3)
• Decode गर्छ (यो addition हो)
• ALU ले calculate गर्छ (8)
• Display मा नतिजा देखिन्छ

 

🔹 CPU को स्पीड (Clock Speed)

CPU को कार्यक्षमता यसको clock speed मा निर्भर गर्छ।
यो “GHz (Gigahertz)” मा मापन गरिन्छ।
उदाहरण:

• 2.5 GHz CPU → एक सेकेन्डमा 2.5 अरब कामहरू प्रोसेस गर्न सक्छ।

Clock speed बढी = CPU छिटो

तर केवल clock speed मात्र होइन, core संख्या पनि महत्त्वपूर्ण हुन्छ।

       🔹 Single-core vs Multi-core CPU

CPU प्रकार	विशेषता
Single-core	एकै समयमा एक काम मात्र प्रोसेस गर्छ
Dual-core, Quad-core	धेरै कामहरू एकै साथ प्रोसेस गर्न सक्छ
Octa-core	उच्च performance चाहिने कामहरू, जस्तै गेमिङ वा भिडियो एडिटिङका लागि उपयुक्त

 

 

 

 

 

 

🔹 CPU कहाँ प्रयोग हुन्छ?

CPU केवल कम्प्युटरमा मात्र होइन, धेरै यन्त्रहरूमा हुन्छ:

• Desktop र Laptop
• Smartphone र Tablet
• Smart TV
• Washing Machine (Smart)
• ATM Machine
• Router र IoT Devices

 

🔹 CPU कसरी ठूला Data प्रोसेस गर्छ?

आजको आधुनिक CPU हरू धेरै तिब्र, स्मार्ट, र energy-efficient छन्।
यी CPU हरूले billions of instructions per second प्रोसेस गर्न सक्छन्।
CPU भित्रको Cache Memory ले frequently used data लाई स्टोर गरेर गति अझ बढाउँछ।

 

🔹 CPU किन्नु अघि ध्यान दिनुपर्ने कुरा:

1. Clock Speed – तपाईंको आवश्यकताअनुसार पर्याप्त हो कि?
2. Core संख्या – Multi-task गर्न चाहनुहुन्छ भने multi-core रोज्नुहोस्।
3. Compatibility – तपाईंको motherboard र RAM सँग मिल्छ कि मिल्दैन हेर्नुहोस्।
4. Generation – Intel वा AMD को कुन generation हो, नयाँ हो कि पुरानो?

 

🔚 निष्कर्ष (Conclusion)

CPU कम्प्युटरको सबैभन्दा आवश्यक अंग हो जसले हरेक निर्देशनलाई प्रोसेस गरेर अन्य कम्पोनेन्टहरूलाई चलाउँछ।
यदि तपाईं कम्प्युटर सिक्दै हुनुहुन्छ भने, CPU को संरचना, काम गर्ने तरिका, र यसको गति बुझ्नु अनिवार्य हुन्छ।

 

Motherboard के हो? कसरी काम गर्छ?