🖥️BIOS भनेको के हो? | Beginner-Friendly Guide to BIOS in Computer

🖥️ What is BIOS? Beginner Guide (Nepali-English Mixed)

🔍 परिचय (Introduction)

तपाईंको कम्प्युटर अन गर्दा सबैभन्दा पहिला काम गर्ने system कुन हो भन्ने जान्नुभएको छ? 🤔

BIOS — जसको पुरा नाम हो Basic Input/Output System, एउटा यस्तो firmware हो जुन कम्प्युटर अन हुँदा सबैभन्दा पहिले चल्छ।

✅ BIOS कम्प्युटरको बुटिङ प्रक्रिया सुरु गर्न जिम्मेवार हुन्छ, अनि यसले hardware र operating system बीचको पुलको काम गर्छ।

🧠 BIOS भनेको के हो?

BIOS एक firmware हो जुन तपाईंको motherboard को ROM chip मा राखिएको हुन्छ।

🔹 BIOS का मुख्य विशेषताहरू:

• Hardware को Initial Test गर्ने
• Operating System (OS) लाई Load गर्ने
• CMOS Settings बाट System Configure गर्ने
• System को Function सुरु गर्न मद्दत गर्ने

✅ BIOS कम्प्युटरको दिमाग जस्तै हो जुन hardware र software बिचको communication सम्भव बनाउँछ।

⚙️ BIOS कसरी काम गर्छ?

जब तपाईं कम्प्युटर अन गर्नुहुन्छ, BIOS ले तुरुन्तै काम सुरु गर्छ।

📋 BIOS को Step-by-Step Process:

1.   🔋 Power आउँछ

2.   🧪 POST (Power-On Self Test) सुरु हुन्छ

3.   🔧 Hardware Initialize हुन्छ (जस्तै RAM, Keyboard, Mouse, etc.)

4.   💾 Bootable Device खोजिन्छ

5.   🚀 Operating System Load हुन्छ

✅ BIOS ले hardware जाँच गरेर, OS को bootloader लाई RAM मा load गर्छ।

🧪 POST (Power-On Self Test) भन्नाले के हो?

POST BIOS को एक process हो जसले सबै hardware ठीक छ कि छैन भनेर check गर्छ।

यदि कुनै समस्या आयो भने:

• 🔊 Beep Codes द्वारा संकेत दिन्छ
• 🖥️ Error Message screen मा देखिन्छ

✅ POST ले error detect गर्न सहयोग गर्छ र system को stability सुनिश्चित गर्छ।

🧱 BIOS को मुख्य Components

BIOS मा विभिन्न parts हुन्छन् जसले startup process लाई manage गर्छ।

🧩 BIOS को 4 प्रमुख Components:

1.   🧪 POST – Hardware test गर्छ

2.   ⚙️ CMOS Setup Utility – System settings configure गर्न प्रयोग हुन्छ

3.   🧠 BIOS Drivers – Hardware संग काम गर्न basic control दिन्छ

4.   🚀 Bootstrap Loader – OS Load गर्ने काम गर्छ

✅ यी सबै components बिना BIOS अधुरो हुन्छ।

🧰 BIOS को मुख्य कामहरू (Functions)

BIOS को मुख्य कार्यहरू:

• 🧪 POST Process चलाउनु
• 💾 Boot Device पहिचान गर्नु
• 🛠️ CMOS Settings Configure गर्नु
• 🔐 Security Enable गर्नु
• 🕒 System Time & Date सेट गर्नु

✅ BIOS ले system को stability, boot प्रक्रिया, र security सम्हाल्छ।

🧾 BIOS र CMOS बीचको अन्तर

BIOS र CMOS अलग-अलग भए पनि एक अर्कासँग सम्बन्धित छन्।

BIOS	CMOS
Firmware in ROM	Battery-powered RAM
Controls startup	Stores settings
Runs automatically	User configurable

✅ CMOS ले BIOS को settings जोगाउँछ, जुन CMOS battery द्वारा चल्छ।

🧑‍💻 BIOS कसरी खोल्ने? (How to Access BIOS)

कम्प्युटर अन गरेपछि BIOS मा जान तपाईंले सही key press गर्नुपर्छ।

⌨️ Common BIOS Access Keys:

• DEL
• F2
• ESC
• F10

✅ System boot हुनुअघि यी key हरू दबाएर BIOS मा जान सकिन्छ।

📑 BIOS मा के के Setting हुन्छ?

BIOS मा तपाईँले configure गर्न सक्ने Settings:

1.   🗂️ Boot Order – कुन डिभाइसबाट OS load गर्ने?

2.   ⏰ System Time/Date

3.   🔒 Password Protection

4.   🌡️ Fan Control & Monitoring

5.   ⚙️ CPU Features (Virtualization, Speed control)

✅ BIOS setting ले performance, security, र stability customize गर्न सहयोग गर्छ।

 🆚 Legacy BIOS vs UEFI

आजको आधुनिक कम्प्युटरहरूले पुरानो BIOS लाई प्रतिस्थापन गरेर UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) प्रयोग गर्न थालेका छन्। BIOS को तुलनामा UEFI धेरै आधुनिक, सुरक्षित, र छिटो छ।

📌 Legacy BIOS को विशेषताहरू:

• MBR (Master Boot Record) system प्रयोग गर्छ
• २ टेराबाइट (2TB) भन्दा कम storage मात्र सपोर्ट गर्छ
• Text-based interface हुन्छ — कीबोर्ड मात्र प्रयोग
• Slow booting process हुन्छ
• Secure boot support हुँदैन

📌 UEFI को विशेषताहरू:

• GPT (GUID Partition Table) system प्रयोग गर्छ
• २ टेराबाइट भन्दा धेरै storage सपोर्ट गर्छ
• Graphical Interface (mouse पनि चल्ने)
• Fast Booting Process — एकदम छिटो सिस्टम सुरु हुन्छ
• Secure Boot feature ले unauthorized OS boot हुनबाट रोक्छ

✅ आजका लगभग सबै नयाँ system हरूमा UEFI नै प्रयोग हुन्छ।

🔄 BIOS Upgrade गर्नु राम्रो हो?

BIOS Update कहिले गर्नु पर्ने?

👉 BIOS Update गर्नु पर्ने अवस्था:

• 🔧 New hardware compatibility (जस्तै नयाँ CPU)
• 🐞 Bug Fixes
• 🔐 Security Patch

❗ तर BIOS update गर्नुभन्दा अगाडि, manufacturer को website बाट proper instructions पढ्नुहोस्।

✅ गलत update ले तपाईंको system बिगार्न सक्छ (bricking)।

❗ BIOS Errors र समाधान

🔻 No Bootable Device Found

➡ Boot Order चेक गर्नुहोस्

🔻 CMOS Battery Failure

➡ CMOS battery replacement गर्नुहोस्

🔻 Beep Codes

➡ Motherboard manual हेरेर beep को अर्थ बुझ्न सकिन्छ

✅ BIOS errors प्रायः hardware related हुन्छन्, जुन CMOS clear या setting reset गरेर solve गर्न सकिन्छ।

🧠 BIOS को महत्त्व किन हुन्छ?

BIOS ले system को initial startup process manage गर्छ।
यो बिना कम्प्युटर स्टार्ट नै हुँदैन।

📌 BIOS को मुख्य भूमिकाहरू:

• OS Load गर्नु
• Hardware initialize गर्नु
• Error detect गर्नु
• Configuration customization गर्नु
• System Security provide गर्नु

✅ BIOS कम्प्युटरको basic foundation हो।

🔐 BIOS Password र Security

BIOS मा दुई प्रकारका Password राख्न सकिन्छ:

1.   User Password – BIOS access गर्न

2.   Supervisor Password – Settings change गर्न

✅ Laptop हरूमा security का लागि BIOS password अत्यन्त उपयोगी हुन्छ।

🧭 BIOS Update को Example

मानौं तपाईंले नयाँ processor किनेको छ। तर तपाईंको पुरानो BIOS ले यो सपोर्ट गर्दैन।

✅ Manufacturer ले BIOS update release गर्छ। तपाईंले त्यो version install गरेपछि मात्र नयाँ CPU चल्छ।

⚠️ BIOS update गर्दा system crash पनि हुन सक्छ, त्यसैले ध्यानपूर्वक गर्नुहोस्।

📚 निष्कर्ष (Conclusion)

BIOS कम्प्युटरको सबैभन्दा पहिला चल्ने system हो जुन hardware check गरेर operating system load गर्छ।

📝 मुख्य कुरा संक्षेपमा:

• BIOS is firmware stored in motherboard
• It does POST test, hardware init, and OS load
• CMOS stores settings like boot order and time
• BIOS update is risky but useful
• Modern BIOS is UEFI, more secure and fast
• BIOS is critical for every computer system

✅ BIOS को ज्ञान तपाईंलाई troubleshooting र system customization मा निकै सहयोगी हुन्छ।

 💻 What Is a computer? | कम्प्युटर के हो? | Definition & Fundamentals Explained